Ο Ναός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα

Η κατασκευή του Ναού του Ολυμπίου Διός ξεκίνησε από τον Πεισίστρατο το 515 π.Χ. στη θέση παλαιότερου ναού των αρχών του 6ου αιώνα, και σταμάτησε στο επίπεδο του κρηπιδώματος εξαιτίας της κατάλυσης της τυραννίδας. Τμήματα των πώρινων αρχιτεκτονικών μελών του αξιοποιήθηκαν αργότερα για την κατασκευή του ανατολικού βραχίονα του τείχους του Θεμιστοκλή. Η κατασκευή του ναού συνεχίστηκε από τον βασιλέα της Συρίας Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή, με τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Κοσσούτιο (Decimus Cossutius), το 175 π.Χ., στις ίδιες διαστάσεις και αναλογίες με τον αρχαϊκό αλλά από μάρμαρο, σε Κορινθιακό ρυθμό, αργότερα από τον Αύγουστο και ολοκληρώθηκε από τον Φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος και τον εγκαινίασε το 131-132 μ.Χ. 

Ο Αδριάνειος ναός, από τους μεγαλύτερους του αρχαίου κόσμου είχε μήκος 110,35 μ., πλ. 43,68 μ., δύο σειρές από 20 κίονες στις μακρές πλευρές και τρεις σειρές από 8 κίονες στις στενές. Δέσποζε στο μέσο ενός μεγάλου ορθογωνίου περιβόλου με πρόπυλο στα βόρεια. Ο σηκός στέγαζε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Διός και του αυτοκράτορα Αδριανού που λατρεύονταν εδώ ως σύμβωμοι, ενώ πλήθος αγαλμάτων και αναθημάτων στόλιζαν τον περίβολο. Η ερείπωση άρχισε τον 5ο αι. μ.Χ. και συνεχίστηκε στους επόμενους αιώνες από φυσικά αίτια ή ανθρώπινες επεμβάσεις. Στην νοτιοανατολική περιοχή του περιβόλου υπήρχε τζαμί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και επάνω στο επιστύλιο των κιόνων της νοτιοανατολικής γωνίας του ναού μεσαιωνικό κτίσμα. Από τους 104 κίονες του ναού σώζονταν μέχρι το 1852 δεκαέξι.  

Εικονιζόμενη φωτογραφία: Ο Nαός του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα το 1878. ©Μουσείο Φωτογραφίας ''Χρήστος Καλεμκερής'' Δήμου Καλαμαριάς.