Πίσω στις ιστορίες

Ηλεκτροκίνητο τραμ σε γειτονιά των Αθηνών, 20ος αι. Μουσείο Φωτογραφίας ''Χρήστος Καλεμκερής'' Δήμου Καλαμαριάς. Αθήνα, Αττική, Ελλάδα

Ηλεκτροκίνητο τραμ σε γειτονιά των Αθηνών, 20ος αι. Μουσείο Φωτογραφίας ''Χρήστος Καλεμκερής'' Δήμου Καλαμαριάς. Αθήνα, Αττική, Ελλάδα

Το τραμ βρίσκεται σε μια περιφερειακή συνοικία της Αθήνας, πιθανόν κοντά στους πρόποδες του Λυκαβηττού ή του Τουρκοβουνίου, όπως διαφαίνεται από την έντονη κλίση του εδάφους και την πυκνή, λαϊκή δόμηση με ανηφορικά σοκάκια. Το ηλεκτροκίνητο όχημα κινείται σε καμπύλη τροχιά, πιθανόν σε σημείο τερματισμού ή αλλαγής κατεύθυνσης. Η περιοχή μοιάζει αδιαμόρφωτη, με ανοιχτό χωμάτινο χώρο στο προσκήνιο και γραμμές τραμ δίχως αυστηρό διαχωρισμό από το υπόλοιπο οδόστρωμα.

Τα σπίτια της συνοικίας είναι χαμηλά, πρόχειρα δομημένα, κυρίως ισόγεια ή διώροφα με επίπεδες ταράτσες, ενδεικτικά λαϊκής γειτονιάς της μεσοπολεμικής ή μεταπολεμικής Αθήνας. Στα δεξιά του τραμ διακρίνεται βυτιοφόρο όχημα πιθανόν για ύδρευση ή καθαρισμό.

Η φωτογραφία τεκμηριώνει την παρουσία του τραμ όχι μόνο στο κέντρο της πρωτεύουσας αλλά και σε περιθωριακά ή λαϊκά τμήματα του πολεοδομικού ιστού, ενισχύοντας την πρόσβαση και σύνδεση κατοίκων αυτών των συνοικιών με το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης.

Αξιοσημείωτος είναι εδώ ο σχολιασμός του συνθήματος που διακρίνεται στο τοιχείο. Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ιδιαίτερα στην περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων (1912–13), του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914–18) και της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919–22), είναι συχνή η χρήση συνθημάτων εθνικής έξαρσης, τα οποία γράφονταν σε τοίχους, σχολεία, δημόσια κτήρια ή στρατώνες, ενθαρρύνοντας τον πληθυσμό ή τους στρατευμένους:

ΠΑΝΤΟΥ ΝΙΚΗ = Η Ελλάδα προελαύνει, νικά, δεν υποχωρεί.

Η επιγραφή «ΠΑΝΤΟΥ ΝΙΚΗ» σε τοίχο αστικής συνοικίας της Αθήνας στις αρχές του 20ού αιώνα αποτελεί πιθανότατα πατριωτικό ή εθνικιστικό σύνθημα της εποχής, εμπνευσμένο από την επέκταση του ελληνικού κράτους και τα νικηφόρα πολεμικά γεγονότα. Η χρήση τέτοιων φράσεων ήταν κοινή ως στοιχείο δημόσιου φρονήματος και ενίσχυσης της εθνικής ενότητας.