Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου

Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου αποτελούν σημαντικό κομμάτι της νεότερης ελληνικής ιστορίας και της εξέλιξης του αθλητισμού στην Ελλάδα. Ανεγέρθηκαν το 1906 με αφορμή τους Β΄ Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες (Μεσολυμπιάδα των Αθηνών), κατόπιν επιθυμίας του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Ο Αβέρωφ είχε θέσει ως προϋπόθεση την ανασκαφή από αρχαιολόγους για τον εντοπισμό των αρχαίων ιχνών των Προπυλαίων, ώστε να καθοριστεί η μορφή των νέων Προπυλαίων. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε το 1896 και τα θεμέλια βρέθηκαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Ο Αλέξανδρος Αμπελάς, μέλος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος Αβέρωφ, επέμεινε στην εκπλήρωση της επιθυμίας του Αβέρωφ, παρά τις διαφωνίες των αρχαιολόγων, όπως ο Παναγιώτης Καββαδίας. 

Το σχέδιο των Προπυλαίων αποδίδεται πιθανότατα στον Αναστάσιο Μεταξά και περιλάμβανε δεκαοκτώ κορινθιακούς κίονες σε διπλή σειρά, δημιουργώντας μια επιβλητική είσοδο. Ωστόσο, οι απόψεις για την αισθητική τους διχάστηκαν, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι εμπόδιζαν τη θέα προς το Στάδιο, ενώ άλλοι τα έβλεπαν ως μεγαλοπρεπή. 

Τα Προπύλαια επιβίωσαν μέχρι το 1947, όταν η κατάσταση τους ήταν πια αξιοθρήνητη. Η φθορά τους ήταν εμφανής με τις κολώνες κατεστραμμένες και την γύψινη κατασκευή να έχει υποστεί σοβαρές ζημιές. Το 1951 η Επιτροπή αποφάσισε την κατεδάφισή τους, η οποία ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1952. Η περιοχή αναμορφώθηκε και το έργο συνδέθηκε με την επιχωμάτωση του Ιλισού, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της περιοχής. 

Εικονιζόμενη φωτογραφία: Η γραμμή τραμ Παγκράτι - Κυψέλη μπροστά από τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου. ©Μουσείο Φωτογραφίας ''Χρήστος Καλεμκερής'' Δήμου Καλαμαριάς.