Θεμιστοκλής Σοφούλης (1860-1949)

Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης (1860-1949) ήταν Έλληνας αρχαιολόγος και πολιτικός που γεννήθηκε στο Βαθύ της Σάμου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου των Αθηνών και στη Γερμανία, ενώ συμμετείχε επίσης σε σημαντικές αρχαιολογικές ανασκαφές, όπως στην Αρχαία Μεσσήνη. Η ακαδημαϊκή του πορεία διακόπηκε όταν δεν εξελέγη τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, οπότε επέστρεψε στην ημιαυτόνομη, αλλά υπό το καθεστώς της Υψηλής Πύλης, Σάμο, όπου ηγήθηκε του Κόμματος των Προοδευτικών. Το 1912 πρωτοστάτησε στην εξέγερση για την ένωση της Σάμου με την Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε επισήμως στις 11 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Την προσωρινή διακυβέρνηση του νησιού ανέλαβε ο ίδιος. 

Το 1914 ο Σοφούλης μετέβη στη Θεσσαλονίκη όπου διορίστηκε Γενικός Διοικητής της Μακεδονίας. Την περίοδο του Εθνικού Διχασμού συντάχθηκε με το μέρος των βενιζελικών και όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχημάτισε την Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη το 1916, ο Σοφούλης υπηρέτησε ως Υπουργός επί των Εσωτερικών. Το διάστημα 1917-1920 διετέλεσε Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, ενώ έπειτα από την επάνοδο του Βενιζέλου από το Παρίσι ανέλαβε και πάλι το 1924 την ιδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών, ρόλο που κατείχε και κατά τη σύντομη Κυβέρνηση του Γεωργίου Καφαντάρη. Από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριου του 1924 διετέλεσε Πρωθυπουργός, πετυχαίνοντας την απαλλοτρίωση 350.000 στρεμμάτων, που αποδόθηκαν σε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και σε ακτήμονες. 

Μετά το τέλος της δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου, ο Σοφούλης εκλέχθηκε Πρόεδρος της Βουλής (1926–1928) και ακολούθως διορίστηκε Υπουργός Στρατιωτικών (1928–1930). Την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά πρωτοστάτησε ως αρχηγός των Φιλελευθέρων ενάντια στο καθεστώς που εδραιώθηκε το 1936. Τέλος στα κρίσιμα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου προσπάθησε ανεπιτυχώς να ενεργήσει ο διαμεσολαβητής ώστε να λήξουν οι διαμάχες μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.  

Εικονιζόμενο έγγραφο: Επιστολή του Διοικητικού Συμβουλίου του Γυμναστικού Συλλόγου του Ηρακλή Θεσσαλονίκης, τον Ιανουάριο του 1915, προς τον Γενικό Διοικητή της Μακεδονίας, Θεμιστοκλή Σοφούλη. ©Ν.Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης 1908.